معمار همواره برای طراحی هر فضایی با محدودیتهای زیادی مواجه میشود؛ از محدودیتهای بستر اولیۀ پروژه تا علایق کارفرما که مسیر طراحی را دستخوش تغییراتی میکند. این مهارت یک معمار منعطف است که از دل این موانع بهترین طراحی را چه از نظر عملکرد و چه به لحاظ زیبایی بیرون بکشد و خالق فضایی درخور شان و مقام انسان امروز شود. در این مقاله قصد داریم به بررسی پروژۀ طراحی داخلی کلینیک دندانپزشکی پرنیان، که توسط استودیو معماری نوکاو اجرا شده است، بپردازیم.
طراحی داخلی کلینیک دندانپزشکی پرنیان
معمار: استودیو نوکاو و حامد بهاءلو
موقعیت: تهران – ایران
تاریخ: ۱۳۹۵
وضعیت: ساخته شده
کارفرما: دکتر لیلازپور
تیم طراحی: حامد بهاءلو – امین بلوکات – عطیه هاشمی – نگار کریمی
با توجه به تعدد مطبها و کلینیکهای دندانپزشکی، عواملی که میتواند بیمار را به مطب دعوت کند، علاوه بر مهارت کادر درمانی، طراحی داخلی منحصربهفرد و آرامبخش آن است. در واقع این کار خودش به نوعی تبلیغات غیرمستقیم برای جذب مخاطبین بیشتر محسوب میشود.
ما در طراحی داخلی کلینیک دندانپزشکی پرنیان با ضعفی در فرم پلان اولیه روبهرو بودیم که، به خاطر کشیدگی زیاد، محدودیتهایی را در طراحی داخلی به همراه داشت. از آنجا که دو نکتۀ مهم در طراحی داخلی کلینیک دنداپزشکی برای ما اهمیت دارد، این کشیدگی ما را در طراحی مطلوب محدود میکرد.
- اول جدایی کامل فضای انتظار از فضای درمان
- و بعدی دسترسی مستقیم همۀ یونیتها به اتاق استریل و گرافی
طرح نهایی
بعد از ارائۀ چند آلترناتیو در نهایت به این طرح رسیدیم که در واقع از ۳ بخش اصلی تشکیل میشود:
- فضای انتظار که در بدو ورود قرار گرفته و شامل بخش انتظار و پذیرش است
- بخش خدماتی مثل سرویسها، اتاق استریل، اتاق گرافی و آبدارخانه که در مرکز پلان حد فاصل بخش درمان و بخش انتظار است.
- فضای درمانی که شامل ۶ یونیت دنداپزشکی است بهعلاوۀ ریزفضاهای مورد نیاز دندانپزشکی مثل اتاق رادیوگرافی و اتاق استریل یا CSR که طبق ضوابط شهرداری و وزارت بهداشت و با تأییدیه دانشگاه شهید بهشتی طراحی و اجرا شده است.
اتاق رادیو گرافی و اتاق CSR (اتاق استریل) که برای ضدعفونیکردن لوازم دندانپزشکی مورد استفاده قرار میگیرد از همۀ یونیت ها فاصلۀ تقریبا یکسان و نزدیکی دارد.
برای حفظ حریم خصوصی اتاق جراحی و جداسازی اتاق اطفال از سایر یونیتها، این دو در فضایی بسته در انتهای سالن جانمایی شده است.
طراحی اتاق اطفال
برای طراحی داخلی اتاق اطفال، سقف شیبدار را با پیروی از سایر فضاها در اینجا هم ادامه دادیم؛ با این تفاوت که در این اتاق برای نزدیک شدن فرم سقف به کلبه از قابهای چوبی، که درونش با کاغذ دیواری رنگی پوشش داده شده، استفاده کردیم. بر خلاف طرحهای معمولی که از عروسک و کارتن استفاده میکنند و به نوعی کودک را در معرض آموزش جهتدار قرار می دهد این طرح باعث تقویت خلاقیت در کودک میشود.
در طراحی داخلی کلینیک دندانپزشکی پرنیان بعد از گذر از در ورودی اصلی، مخاطب بلافاصله فضای پذیرش را بدون تعلل برای پیدا کردن آن میبیند. نحوۀ جانمایی میز پذیرش یکی از مهمترین نکات در طراحی فضاهای درمانی است. چرا که بیمار باید بدون نیاز به پرسش از دیگران مقصد خود را برای پذیرش، با سرعت، پیدا کند. همچنین این فضا به همۀ بخشها از جمله دو ورودی بخش درمان، اتاق مدیریت و بخش خدماتی دسترسی مستقیم دارد که از نقاط قوت پروژه محسوب میشود.
میز پذیرش
میز پذیرش در سالن انتظار هم طراحی منحصربهفرد خودش را دارد. این میز ساده از صفحات موازی چوبی کنار هم تشکیل شده و با طراحی پارامتریک یک توپوگرافی روی آن ایجاد شده است. این میز از همان متریال چوب استفاده شده در فضای درمانی است که به فضای انتظار هم گرما بخشیده است. میز پذیرش به خاطر استفادۀ دائم باید از متریالی مقاوم و آسیبناپذیر ساخته شود. ما در اینجا بر خلاف میزهای معمول که سطح میز شیشهای است از یک صفحۀ نازک فلزی استفاده کردیم که عمر مفید طولانیتری دارد و در برابر عوامل مختلف مقاوم است.
اتاق مدیریت در کنار فضای انتظار به گونهای جانمایی شده که چنانچه مهمانی قصد مراجعه به این اتاق را داشت، خیلی سریع و بدون ورود به فضای درمانی وارد اتاق شود.
فضاهای درمانی مثل دندانپزشکی ریزفضاهای متعددی دارند. به همین دلیل یکی از نکات مهم، خوانایی فضاها برای مراجعین و جلوگیری از اختلال عملکردی برای کارکنان است.
کانسپت طراحی
ایدۀ اولیۀ طراحی داخلی کلینیک دندانپزشکی پرنیان از یک خواستۀ مهم برای ما شروع شد. از آنجا که قصد داشتیم فضای انتظار از بخش درمان کاملاً جدا طراحی شود، میخواستیم بخش ورود به فضای درمان در عین دعوتکنندگی، با جذابیت و ترغیب حس کنجکاوی، مخاطب را به دنبال خودش ببرد. به همین دلیل هم در پسزمینۀ کاملاً روشن و سفید که از نظر پاکیزگی و القای حس آرامش مناسب فضاهای درمانی است، رنگ طوسی تیره را با جسارت در کریدور مرکزی، که محل تقاطع فضای درمان و فضای انتظار است، به کار گرفتیم.
بخش طوسی رنگ، علاوه بر ایجاد حس دعوتکنندگی، راهنمای مراجعین هم هست. از آنجایی که رنگ طوسی در هر محیطی سرد است برای تلطیف و گرم کردن فضا از متریال چوب استفاده کردیم، اما چوبی که دارای تم طوسی رنگ است.
همچنین برای ایجاد تنوع در کنار این دو رنگ، از زرد شاخص در بخشهایی مثل یونیتها و یک ردیف از کابینتهای اتاق CSR استفاده کردیم که در نهایت به فضایی پویا و متنوع رسیدیم.
در طراحی داخلی کلینیک دندانپزشکی پرنیان ۶ یونیت به علاوۀ ریزفضاهای مورد نیاز دندانپزشکی مثل اتاق رادیوگرافی و اتاق استریل یا CSR طبق ضوابط شهرداری و وزارت بهداشت و با تأییدیۀ دانشگاه شهید بهشتی اجرا شده است.
ما میخواستیم در طراحی داخلی کلینیک دندانپزشکی پرنیان با یک اتفاق متفاوت تأکید بیشتری بر قسمت ورودی فضای درمانی داشته باشیم و در نهایت به فرمی شبیه به سقفهای شیروانی رسیدیم. این نوع طراحی سقف، علاوه بر تحقق خواستۀ ما، تأسیسات مربوط به این محیط و طبقۀ بالا را هم در خود جای میدهد. در عین حال مخاطب با ورود به این محیط فضای حسی متفاوتی را هم تجربه میکند.
نورپردازی
ما خواستار فضایی بودیم که در عین سادگی و عدم اغتشاش بصری محیطی آرام، جذاب و متننوع هم داشته باشیم. در بخش فضای انتظار برای نورپردازی، طرحی ساده و خاص میخواستیم که با نور خوب و یکدست توجه مخاطب را به خود جلب کند.
از آنجایی که مراجعین دندانپزشکی مدت زمان زیادی را روی یونیتها و به صورت خوابیده سپری میکنند، نورپردازی محیط نباید خیرهکننده و آزاردهنده باشد. از این رو ما برای این بخش، از خطوط نوری نازک با ترکیبی از نور سفید و زرد استفاده کردیم. این نوع چراغ معمولاً زیر روشویی استفاده میشود، به همین دلیل استفادۀ آن در سقف و به عنوان نورپردازی اصلی کمی غیرعادی به نظر میرسد. اما هم جذابیت ظاهری بیشتری دارد و هم نسبت به سایر نورپردازیهای معمول مقرونبهصرفهتر است.