طراحی مطب دندانپزشکی و به طور کلی فضاهای درمانی با توجه به کاربردی که دارند و افراد هنگام بیماری آن را تجربه می‌کنند، معمولا مورد کم‌توجهی قرار می‌گیرند به طوری که افراد ترجیح می‌دهند تا با طراحی و اجرای سادۀ این محیط‌ها، هزینه‌ها را به حداقل برسانند. اما طراحی نامناسب مطب نارضایتی کاربران و مراجعین را به همراه دارد و احساس‌های ناخوشایندی در آنها به وجود می‌آورد.

طراحی درست وقتی اهمیت خود را کاملا نمایان می‌کند که تعریف صحیحی از طراحی مطب دندانپزشکی داشته باشیم و نسبت به تفاوت ضوابط طراحی آن با کلینیک دندانپزشکی آگاه باشیم. پس از آن نوبت می‌رسد به اینکه با برنامه‌ریزی مناسب، جانمایی صحیح فضاها و در نظر گرفتن همۀ استانداردهای لازم، طرحی ارائه کنیم که جوابگوی نیازهای همه کاربران باشد و احساس رضایت را برای آنها به ارمغان بیاورد.

ما در این مقاله دربارۀ همۀ این موارد نوشته‌ایم و در انتها ایده‌هایی را در همین خصوص مطرح نموده ایم با ما همراه باشید…

 

چطور یک مطب دندانپزشکی طراحی کنیم؟

برای پاسخ به این سؤال لازم است تا تعریف صحیح طراحی مطب دندانپزشکی را بدانیم. در مقالات قبلی به تعریف طراحی کلینیک دندانپزشکی پرداخته‌ایم و موضوعات مرتبط با آن را به طور مفصل بررسی نموده‌ایم. اما آیا می‌توان تعاریف و ضوابط یکسانی برای طراحی مطب و طراحی کلینیک قائل شد یا لازم است این دو را در دسته‌های جداگانه بررسی کنیم؟ با ما همراه باشید تا به این پرسش‌ها پاسخ دهیم و همۀ مطالب در خصوص دیزاین مطب دندانپزشکی را بررسی کنیم.

طراحی مطب دندانپزشکی دقیقاً چه کاری است؟

وقتی صحبت از طراحی فضاهای درمانی به میان می‌آید، منظور ما صرفاً تهیۀ مبلمان جدید و یا ایجاد تغییرات جزئی در پوشش سطوح نیست؛ بلکه هدف از طراحی خلق محیطی است که علاوه بر زیبایی و آرامش‌بخش بودن، عملکرد مناسبی هم داشته باشد.

پس می‌توان گفت طراحی مطب دندانپزشکی در واقع هر اقدامی است برای داشتن یک مطب زیبا و چشم‌نواز و در عین حال پویا و کارآمد.

طراحی مطب بهتر است از مرحله طراحی نقشه (به صورت دو بعدی) شروع شود و در نهایت به طراحی داخلی به صورت سه‌بعدی بیانجامد؛ در چنین مواردی با کمک گرفتن از یک متخصص می‌توان جانمایی، دسترسی و متراژ همۀ فضاها را با دقت بیشتری بررسی نمود و پاسخ مناسب‌تری به همۀ نیازها داد.

 

تفاوت بین مطب و کلینیک دندانپزشکی و طراحی این دو چیست؟

همان طور که می‌دانید مجوز تأسیس و پروانۀ بهره‌برداری از کلینیک به صورت کلی توسط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و از طریق دانشگاه‎‌های علوم پزشکی مربوطه صادر می‌شود. کلینیک‌ها می‌توانند به صورت خصوصی، دولتی یا خیریه باشند و هر کلینیک به جز مؤسس، باید برای هر شیفت فعال خود، مسئول فنی پزشک داشته باشد.

اما به صورت عامیانه به فضای درمان دندانپزشکی که بیش از دو یونیت داشته باشد، از فضاهای استاندارد مصوب برخوردار باشد و از دستورالعمل‌های مشخص‌شده پیروی کند کلینیک گفته می‌شود.

این در حالی است که مطب‌ها عموما از متراژ کمتری برخوردارند و تعداد یونیت‌های دندانپزشکی در آنها معمولا کمتر از دوتاست. در تأسیس و طراحی مطب دندانپزشکی معمولا خبری از قوانین سخت‌گیرانه (همچون مواردی که در درمانگاه‌ها رعایت می‌شود) نیست!

برای مقایسۀ بهتر به این مثال توجه کنید

وجود تجهیزاتی همچون یک دستگاه اتوکلاو حداقل ۱۷ لیتری کلاس B در درمانگاه دندانپزشکی با ۵ یونیت الزامی است و در صورت عدم تأمین این دستگاه، پروانۀ بهره‌برداری صادر نخواهد شد؛ در حالی که در تأسیس مطب با توجه به متراژ کمتر و بالتبع تعداد مراجعین محدودتر، چنین الزامی وجود ندارد و داشتن تجهیزات و فضاهای عملکردی منوط به تأمین متراژ مورد نیاز و بودجۀ کافی خواهد بود. اما لازم به ذکر است که این به معنی عدم اهمیت ضوابط و دستورالعمل‌های موجود نیست.

چرا دیزاین مطب دندانپزشکی از اهمیت زیادی برخوردار است؟

معمولاً مطب‌های دندانپزشکی فضاهای کسل‌کننده و بی‌روحی هستند که با توجه به ماهیت درمانی‌شان فضایی استرس‌زا محسوب می شوند. با این حال، روند طراحی آنها در چند سال گذشته تغییرات زیادی کرده و امروزه تأثیر بالقوۀ فضاهای پزشکی بر سلامت روانشناختی بیماران، به طور گسترده‌ای، پذیرفته شده است. طی این تغییرات، محیط‌های دندانپزشکی با کمک علم طراحی داخلی معاصر، ظاهری با رنگ‌های دلپذیر، بافت‌های جذاب و آثار هنری متناسب به خود گرفته و به محیط‌هایی آرامش‌بخش و قابل اعتماد تبدیل شده‌اند.

به علاوه نتایج تحقیقات به عمل آمده حاکی از آن است که طراحی مطب دندانپزشکی در پروسۀ درمان بیماران نیز نقش دارد و می‌تواند روند بهبود بیماران را سرعت ببخشد. این عامل حتی می تواند موجب افزایش رضایت مندی پرسنل و مراجعین به طور همزمان باشد.

استانداردهای طراحی مطب دندانپزشکی

طراحی هر مطب با توجه به کاربری و تخصص پزشک مربوطه، متفاوت خواهد بود. در دیزاین مطب دندانپزشکی، حوزۀ فعالیت تخصصی دندانپزشک، میزان مراجعه‌کننده، موقعیت قرارگیری مطب، تعداد پرسنل و محدودۀ سنی بیماران از جمله مواری هستند که پیش از هرگونه اقدامی باید مورد توجه قرار گیرند. به عنوان مثال، اگر بیماران شما غالباً افراد جوان‌تر هستند، می‌توانید فضاهایی با تم رنگی بسیار شاد و پرانرژی در نظر بگیرید. اما اگر بیماران شما طیف مسن‌تری را تشکیل می‌دهند بهتر است از هرگونه تشویش و شلوغی بپرهیزید و محیط روشن و متعادل‌تری را برای آنها فراهم کنید.

دسترسی مناسب بخش‌ها، تفکیک صحیح آنها و همچنین استفادۀ بهینه از فضای موجود از مهم‌ترین مواردی است که باید به عنوان استانداردهای طراحی مطب در نظر گرفته شوند.

اما آیا می‌دانید برای داشتن یک مطب دندانپزشکی استاندارد به چه فضاهایی نیاز دارید؟

بخش‌های مختلف مطب دندانپزشکی

در طراحی مطب دندانپزشکی باید به این موضوع دقت کرد که یک مطب دندانپزشکی استاندارد چه کاربری‌هایی در خود جای می‌دهد؟

با دسته‌بندی این فضاها و شناخت ویژگی هر کدام می‌توان برنامه‌ریزی مناسب‌تری برای طراحی آنها داشت.

به طور کلی هر مطب دندانپزشکی به سه بخش اصلی تقسیم می‌شود:

• بخش پذیرش و انتظار
• بخش درمان
• بخش خدمات

۱- بخش پذیرش و انتظار

همان‌طور که می‌دانید این قسمت اولین محل برخورد مراجعین با فضای مطب است و نحوۀ طراحی آن می‌تواند تاثیر بسزایی در برداشت آنها از فضای کلی مطب و حس‌وحال آن داشته باشد. در طراحی اتاق انتظار به این موارد توجه کنید:

• امکان کنترل تردد افراد به فضای درمان و ورود و خروج آنها توسط منشی وجود داشته باشد.
• منشی دسترسی مناسبی به اتاق‌های درمان داشته باشد و امکان تعامل او با پزشک فراهم باشد.
• میز پذیرش در محل مناسبی قرار گیرد به طوری که افراد در بدو ورود قادر به دیدن آن و تشخیص مسیر خود باشند و دچار سردرگمی نشوند.
• جهت دعوت افراد به آرامش، در طول زمان انتظار آنها، از رنگ‌ها و عناصر آرام‌بخش در این قسمت استفاده شود.

۲- بخش درمان

این قسمت شامل فضاهایی همچون اتاق پزشک، اتاق‌های درمان، اتاق استرلیزاسیون (CSR) و… است. مواردی که در طراحی فضای درمان باید مد نظر قرار بگیرد به طور مختصر به شرح زیر است:

• هر یونیت دندانپزشکی جهت استقرار به ۱۱ مترمربع فضای مفید نیاز دارد.
• در صورت امکان بهتر است یک یونیت مجزا برای کودکان تعبیه شود.
• کلیۀ سطوح این بخش می‌بایست از متریال مقاوم، قابل شستشو و ضدعفونی باشند.
• هر یونیت باید فضای مستقلی داشته باشد، برای تفکیک آنها می‌توان به جای دیوارهای صلب از پارتیشن‌های منعطف و دکوراتیو استفاده کرد.
• در این بخش نحوۀ دسترسی خصوصی پزشک به فضاهای خدماتی مانند سرویس و آبدارخانه اهمیت ویژه‌ای دارد.

۳- بخش خدمات

بخش خدمات در مطب‌های دندانپزشکی شامل آبدارخانه، سرویس‌های بهداشتی، رختکن پرسنل و بیماران و… است که با وجود اهمیت کمتر نسبت به سایر بخش‌ها مواردی را باید در طراحی آنها رعایت نمود:

• حداقل عرض آبدارخانه جهت نصب یک ردیف کابینت ۱/۵ متر است.
• اگر فضای کافی در اختیار دارید بهتر است سرویس پرسنل و مراجعین را به صورت مجزا طراحی کنید و ورودی هر یک را در محل متناسب قرار دهید تا حریم شخصی آنها حفظ شود.
• در فضاهای خدماتی بهتر است همه سطوح از کاشی و سرامیک‌هایی مقاوم، بدون خلل فرج و به رنگ روشن انتخاب شوند تا آلودگی‌ها در آن مشخص شده و هر چه سریع‌تر نسبت به نظافت آن‌ها اقدام صورت پذیرد.

 

انواع ایده‌های طراحی مطب دندانپزشکی

در این بخش با ایده‌هایی که می‌تواند مطب دندانپزشکی شما را از متمایز و خاص کند آشنا شوید.

 

ایجاد فضایی آشنا و نزدیک به خانه

نتایج تحقیقات نشان داده‌اند که حضور در فضایی ناآشنا یکی از عوامل استرس‌زا در ذهن مراجعین است. با استفاده از فرم‌هایی که یادآورد فضای خانه هستند مانند سقف‌های شیب‌دار یا اکسسوری‌هایی که به افراد احساس حضور در محیطی صمیمی را القا می‌کند می‌توان این حس ناخوشایند را تا حد زیادی کنترل کرد.

استفاده از رنگ‌ها و نورپردازی انرژی‌بخش

به جای پوشش سفیدرنگی که بر روی دیوار اکثر مطب‌ها دیده می‌شود، کمی جسارت به خرج دهید و از رنگ‌های تازه استفاده کنید. طیف‌های نارنجی، آبی، سبز و رنگ‌های متالیک و براق جزو ترندهایی هستند که طرفداران زیادی هم پیدا کرده‌اند. همچنین از ترکیب دو المان نور و رنگ غافل نشوید. این دو می‌توانند خصوصیات یکدیگر را تشدید یا تعدیل کنند و ترکیب آنها می‌تواند منجر به خلق فضایی پویا و به‌یادماندنی شود.

به‌کارگیری تم‌های دکوری منحصر‌به‌فرد

باتوجه به ماهیت مطب و سلایق پزشک، تم دکوری منحصر به خود را بسازید. به هر میزان که می‌توانید (البته با در نظر گرفتن استانداردهای طراحی مطب دندانپزشکی) از ایده‌های دکوراسیون معمول فاصله بگیرید و دکور جذاب و مخصوص به خود را خلق کنید.

ایجاد محیطی آرامش‌بخش با حضور گیاهان سبز

گیاهان چاشنی‌های بسیار عالی برای هر فضایی محسوب می‌شوند!

مطالعات نشان می‌دهند که آنها علاوه بر زیبایی، احساس نشاط و سلامتی را هم به افراد القا می‌کنند. توصیه می‌کنیم برای بهره‌مندی از این خواص از به‌کاربردن گیاهان مصنوعی خودداری کنید و تجربۀ لمس واقعی گیاهان سبز را در اختیار مراجعین خود قرار دهید.

طراحی مبلمان بر اساس فضای موجود

ساده‌ترین روش برای تکمیل دکوراسیون مطب دندانپزشکی، خرید مبلمان آماده و قراردادن آنها در محیط است؛ حال آن که با کمک متخصصین این حوزه شما می‌توانید میز رسپشن، نیمکت‌های انتظار و همۀ مبلمان خود را بر اساس فرم و شرایط حاکم بر محیط خود طراحی کنید و از داشتن یک مطب دندانپزشکی منحصربه‌فرد و بی‌نظیر لذت ببرید.

نتیجه‌گیری

با داشتن آگاهی نسبت به حوزۀ تخصصی مطب دندانپزشکی و استانداردهای موجود در طراحی آن می‌توانیم به طرحی برسیم که علاوه بر زیبایی، پاسخگوی همۀ نیازهای فضا و کاربران آن نیز باشد و حفظ تناسب میان این دو عامل، یعنی عملکرد و زیبایی از مهم‌ترین چالش‌های طراحی محسوب می‌شود.

در این مقاله با بررسی بخش‌های مختلف مطب‌های دندانپزشکی و ارائۀ نکاتی در خصوص طراحی آنها، راهکارهایی برای حفظ این تناسب مطرح کردیم. لازم به ذکر است که همۀ موارد ذکر شده فقط بخشی از ایده‌های موجود در این زمینه است که به کمک فعالیت‌های درمانی شتافته و سعی در بهبود کیفیت خدمات آن دارد.